WAEC 2025/2026 Hausa Obj & Theory Answers

Hausa-Obj

1-10: DDABCDAABD

11-20: CDCBBBBCAC

21-30: CBBCDCDCAC

31-40: BBBCDCDCAC

41-50: ABCADBCBBD

51-60: BCACDCBDDD

(1)

(2a)

Tunkudau suna nufin sautukan da ake furta su ta hanyar matsewar iska a wasu sassa na baki ko hanci, inda sautin ke yin ƙara mai ƙarfi saboda tangarda ko toshewar da ke faruwa. Ana samunsu ne a matsayin abubuwan banbanci a cikin harshe, misali a matsayin masu ƙarfi Misalai:

(i)/b/ kamar a cikin kalmar baki

(ii)/d/ kamar a cikin kalmar doki A nan, /b/ da /d/ suna fitowa ne daga matsewar iska a tsakanin leɓɓa (for /b/) ko harshe da gaɓar baki (for /d/).

(2b)

Hadiyau suna nufin sautukan da ake furta su ta hanyar barin iska ta wuce cikin bakin ba tare da wata toshewa mai ƙarfi ba.

(i)/a/ kamar a cikin kalmar gashi

(ii) /i/ kamar a cikin kalmar biri Hadiyau suna fitowa ne daga buɗaɗɗen bakin da ba a sami tangarda ba, inda iska ke wucewa cikin sauki.

(2c)

Tsayau suna nufin sautuka da ake samu ta hanyar barin iska ta tsallaka tsakanin sassa biyu na bakin da ke kusa da juna amma ba su toshe hanya gaba ɗaya ba, hakan ke sa iska ta ratsa ta cikin ɗan ƙaramin fili ta haifar da ƙara. Misalai:

(i) /s/ kamar a cikin sanyi

(ii) /f/ kamar a cikin

fariA cikin waɗannan misalai, sautin /s/ yana fitowa daga harshen da ke kusa da gaɓar baki, yayin da /f/ ke fitowa daga leɓɓa da hakori.

(iii)Bayyana wadannan tare da guraben da ake furfin su.

(3a)

Kusantau su ne sautuka da ake fitarwa ta hanyar kawo sassa biyu na bakin kusa da juna, amma ba su taɓa juna sosai ba, kuma ba sa haifar da tangarda mai ƙarfi ko ƙara mai yawa. Misali na guraben da ake fitar da kusantau:

(i)/l/ (a cikin lala), ana fitar da shi ne ta hanyar matsar da harshen zuwa gaɓar baki.

(ii)/w/ (a cikin wata), ana fitar da shi ne ta hanyar kusantar leɓɓa ba tare da su taɓa juna ba.

(3b)

Zuzau (nasals) su ne sautuka da ake fitar da iska ta hanci yayin da ake toshe bakin gaba ɗaya. Guraben da ake furta zuzau sun haɗa da: (i)/m/ (a cikin mota), ana toshe baki ta hanyar leɓɓa sannan iska ta fita ta hanci.

(ii)/n/ (a cikin noma), ana toshe bakin da harshen da ke taɓa gaɓar hagu ko dama, iska na fita ta hanci.

(5a)

Dafi, a ilimin harshe da adabin Hausa, yana nufin dalili ko uzuri da ake bayarwa don bayyana me ya sa wani abu ya faru ko ake yin sa.

(5b)

(i)Dafi na dalili (saboda, domin, don) Wannan nau’i na dafi yana bayyana dalilin da yasa wani abu ya faru. Misalai:

– Na tafi kasuwa saboda zan sayi abinci.

– Ta yi kuka domin ta rasa kudi.

– – Mun tsaya gida don ana ruwan sama.

(ii)Dafi na nufi (don, domin) Wannan nau’i na dafi yana bayyana manufar yin wani abu. Misalai:

– Ya karanta littafi don ya koyi Turanci.

– Mun je asibiti domin mu duba marar lafiya.

– Ta yi aiki tuƙuru don ta samu nasara.

(iii)Dafi na sakamako (sai, har, don haka) Wannan nau’i yana nuna abin da ya biyo bayan wani abu ko sakamakon wani lamari. Misalai:

– An yi ruwan sama sosai, sai koguna suka cika.

– Ya yi aiki tukuru, don haka ya samu lada.

– An yi dare, har kowa ya koma gida.

(6a)

Labarin “Ban Shaida Ke Ce Ba” yana koyar da darasi game da rashin yin gaggawar yanke hukunci ko zargin wani ba tare da cikakken sani ba. Yana nuna muhimmancin sanin gaskiyar mutum kai tsaye maimakon dogaro da jita-jita ko zargi. Haka kuma, yana nuna muhimmancin gaskiya, hakuri, da fahimta a zamantakewa.

(6b)

Sashen jikin da matar ta saya a kanti shi ne kafa (watau kafa ta roba ko prosthetic leg).

(6c)

Sashen da aka gyara a jikinta shi ne kafarta. An yi mata tiyata ko aka gyara kafar da aka samu matsala da ita, sannan aka taimaka mata ta samu sabon kafa (ko gyaran kafa).

(8a)

Mibayanin Wasan “Na Ci Na Kasa Tastii” “Na Ci Na Kasa Tastii” wani shahararren nau’in wasan kwaikwayo ne da fitaccen marubuci Umar M. B. Umar ya kirkira. Wannan wasa, kamar yadda sunansa ke nuni, yana duba irin tasirin da cin hanci da rashawa ke da shi a cikin al’umma, musamman a kasashe masu tasowa kamar Najeriya. Labarin wasan ya fi karkata ne wajen fassara yadda mutane ke kokarin ci ko samun riba ta hanyoyin da ba su dace ba

– wato cin amana, almundahana, da rashin gaskiya

– wanda a karshe ke haifar da koma baya da lalacewar tattalin arziki da zamantakewar al’umma. Daga cikin manyan jigogin da wasan ya kunsa akwai

(i)Rikicin zamantakewa: Wasan yana nuna yadda son zuciya da kwadayi ke jefa mutane cikin rikici da rashin zaman lafiya. (ii)Tasirin cin hanci da rashawa: Marubucin ya fitar da yadda wannan mummunar dabi’a ke gurgunta tafiyar da gwamnati da kuma ci gaban kasa.

(iii)Halin jagoranci: Wasan ya zayyana yadda shugabanni marasa gaskiya ke amfani da matsayinsu don cutar da talakawa. Wasan yana da tsari mai ma’ana da cike da salo, inda aka yi amfani da maganganu masu nauyi, hikima da barkwanci don isar da sako. Hakazalika, ya kunshi jarumai masu matukar inganci wadanda ke wakiltar nau’o’in mutane daban-daban a cikin al’umma.

(8b)

(i)Girmama gaskiya da adalci: Wasan yana koyar da muhimmancin kasancewa da gaskiya a cikin zamantakewar al’umma. Cin hanci da rashawa, kamar yadda aka nuna a cikin wasan, na haifar da ruɗani, rashin amana da tabarbarewar shugabanci. Wannan na nuni da cewa, domin kasa ta samu ci gaba, dole ne a rungumi gaskiya da adalci a kowanne mataki.

(ii)Illar kwadayi da son zuciya: Daga cikin manyan sakonni da wasan ke isarwa akwai gargadi game da illar kwadayi. Jaruman da suka dogara da son zuciyarsu sun gamu da matsaloli, wanda ke nuna cewa kwadayin dukiya ko matsayi ba zai kai mutum ga farin ciki ko nasara ta hakika ba. Wannan ya dace da ka’idar moral philosophy wadda ke nuna cewa dabi’ar mutum na taka muhimmiyar rawa wajen nasara ko faduwar rayuwa.

(iii)Bukatar hada kai da tsayawa tsayin daka wajen yakar cin hanci: Wasan ya karfafa gwiwar jama’a su hada kai wajen yaki da cin hanci da rashawa. Hakan ya dace da ra’ayin Karl Marx game da ‘collective action’, inda ya jaddada cewa sai al’umma ta tashi baki daya wajen kawo sauyi. Wannan darasi na nuna cewa canji ba zai taba samu ba, sai idan kowa ya dauki nauyi a kansa don yakar wadannan munanan dabi’u.

(9)

A cikin labarin “Turmin Danya” na Katsina, S. L., an bayyana yadda ’yan kwangila da ’yan sumoga ke karya tattalin arzikin ƙasa ta hanyoyi daban-daban. ’Yan kwangila suna aikata cin hanci da rashawa wajen gudanar da ayyukan gwamnati. Suna karɓar kwangila kan manyan ayyuka kamar gina hanya, makarantu, ko asibitoci, amma ba sa cika ayyukan yadda ya kamata. Wasu lokuta ma ba sa yin aikin gaba ɗaya, ko kuma su yi shi da ƙananan kayan aiki mara inganci, suna karkatar da kuɗin da aka ware. Wannan yana haifar da asarar dukiyar ƙasa, da tabarbarewar ci gaban al’umma. A daya bangaren kuma, ’yan sumoga suna shigowa da kaya daga ƙasashen waje ba bisa ka’ida ba, suna kaucewa biyan harajin da ya kamata a biya wa gwamnati. Wannan yana rage kudaden shiga na gwamnati, yana kuma kawo cikas ga masana’antun cikin gida, saboda kayayyakin sumogal sukan fi na cikin gida araha, don haka jama’a su fi sayen su. Hakan yana haddasa durkushewar masana’antu da karancin ayyukan yi a ƙasa. A takaice, ta wajen rashawa da almundahana da karya doka, ’yan kwangila da ’yan sumoga suna haifar da gagarumar asara ga tattalin arzikin ƙasa kamar yadda labarin “Turmin Danya” ya nuna.

(10)

(11)

Malam Bala ya kauce wa samun saɓani tsakaninsa da mahaifiyarsa dangane da auren Rahma ta hanyar nuna cikakken ladabi, biyayya, da mutunta ra’ayinta. Duk da yake yana da burin auren Rahma, Malam Bala bai nuna gaggawa ko rashin hakuri ba wajen shawo kan mahaifiyarsa. Ya tsaya ne da tawali’u, yana kokarin fahimtar dalilan da suka sa mahaifiyarsa ke da wata ra’ayi daban ko damuwa game da auren. Haka kuma, ya zabi tafiyar da lamarin cikin nutsuwa da tattaunawa, ba tare da tada gardama ko nuna musu ba. A cikin wannan hali, Malam Bala ya nuna irin yadda ya kamata mutum ya rika girmama iyaye, musamman a al’adar Hausawa inda ra’ayin iyaye ke da matukar muhimmanci wajen yanke hukunci kan batutuwan rayuwa kamar aure. Ta haka, Malam Bala ya samu nasarar kauce wa samun sabani mai tsanani, kuma ya tabbatar da cewa ana iya warware matsala ta hanyar fahimta da girmama juna.

(12)

(i)Faɗa da Nasiha: Iyaye sukan yi wa ‘ya’yansu faɗa ko nasiha idan sun aikata ba daidai ba, suna bayyana musu sakamakon aikata laifi da kuma amfanin kyawawan halaye.

(ii)Dora Aiki: Iyaye sukan dora wa yara nauyin ayyuka na gida ko na gona don koya musu hakuri, jajircewa da kuma daukar nauyi.

(iii)Tsawatawa da Gargadi: Ana amfani da tsawatawa ko gargadi don hana yaro sake aikata laifi ko kuskure.

(iv)Dakatar da Wasanni ko Abinci: Wani lokaci iyaye sukan hana yaro fita wasa ko cin kayan marmari a matsayin hukunci idan ya aikata wani laifi.

(v)Duka mai sauki: Da zarar sauran hanyoyin horo sun kasa, iyaye wasu lokuta sukan yi amfani da duka mai sauki don nuna rashin amincewa da halin yaro, amma ba tare da cutarwa ba.

(13)

Share This Post: This post can be helpful to your friends or classmates, you can share it using the buttons below!